อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อน อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อน มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในท้องที่อำเภอเมืองปานอำเภอแจ้ห่มและอำเภอเมืองจังหวัดลำปางมีสภาพป่าอันอุดมสมบูรณ์และเป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร มีเนื้อที่ประมาณ ๕๙๒ตารางกิโลเมตร ได้รับการประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อวันที่ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๓๑เป็นแนวแบ่งเขตระหว่างลำปางและเชียงใหม่ฤดูที่เหมาะสำหรับการท่องเที่ยวและมีอากาศเย็นสบาย คือช่วงเดือน พฤศจิกายน –กุมภาพันธ์

สถานที่น่าสนใจในเขตอุทยานฯ
บ่อน้ำร้อนแจ้ซ้อน มีหลายบ่อตั้งอยู่รวมกันในพื้นที่ประมาณ ๓ ไร่ บริเวณที่ทำการอุทยานฯสภาพในบ่อน้ำร้อนเต็มไปด้วยโขดหินน้อยใหญ่ น้ำพุร้อนมีกลิ่นกำมะถันอ่อนๆอุณหภูมิเฉลี่ย ๗๓ องศาเซลเซียส มีบริการห้องอาบน้ำแร่ ๑๑ หลังตกแต่งด้วยพันธุ์ไม้ต่างๆ อย่างสวยงาม

น้ำตกแจ้ซ้อน อยู่ถัดจากบ่อน้ำร้อนขึ้นไป ๑ กิโลเมตรเป็นธารน้ำตกที่มีแอ่งน้ำรองรับอยู่ตลอดสายมีทั้งสิ้น ๖ ชั้น มีต้นกำเนิดจากขุนห้วยแม่มอญ ไหลผ่านหุบเขาสูงชัน นอกจากนี้ยังมีน้ำตกอีก ๒ แห่งคือน้ำตกแม่มอญและน้ำตกแม่ขุน

เส้นทางศึกษาธรรมชาติน้ำตกแจ้ซ้อนระยะทางประมาณ ๓ กิโลเมตร ใช้เวลาเดินประมาณ ๑ชั่วโมง ๓๐ นาทีโดยเส้นทางจะผ่านจุดสื่อความหมาย ๒๔ จุด ผ่านสภาพป่าและพรรณไม้ที่น่าสนใจหลายชนิดรวมถึงอาจพบสัตว์หายากอย่างนกเขนเทาหางแดงและปลาปุงแห่งลำห้วยแม่มอญด้วยเช่นกันเป็นเส้นทางที่เหมาะสำหรับเยาชนที่ต้องการจะศึกษาธรรมชาติเยาชนหรือนักท่องเที่ยวจะได้ศึกษาพรรณไม้ต่างๆ เช่น ต้นก๋ง กวาวเครือ หรือ ยางปายระบบนิเวศน์ เช่น วงจรชีวิตหนอนรถด่วน และสภาพภูมิศาสตร์โดยรอบลานน้ำพุร้อนอะไรทำให้เกิดบ่อน้ำพุร้อน ทำไมน้ำพุร้อนทำให้ไข่แดงสุกแต่ไข่ขาวเหลว หรือจั๊กจั่นน้ำแร่ เป็นอย่างไร (จั๊กจั่นน้ำแร่จะมีชุกในช่วงเดือน มีนาคม – พฤษภาคม)แอ่งอาบน้ำอุ่นที่เกิดจากน้ำร้อนบ่อน้ำพุร้อนซึ่งมาบรรจบกับน้ำเย็นที่มาจากน้ำตกแจ้ซ้อนในอดีตชาวบ้านจะแช่อาบน้ำในบ่อน้ำอุ่นนี้สำหรับกิจกรรมต่างๆในอุทยานฯจะใช้ไฟฟ้าที่ผลิตเองจาก โรงไฟฟ้าพลังน้ำซึ่งจะอยู่ในเส้นทางนี้ด้วย สามารถผลิตกระแสไฟฟ้าได้ ๖๐ กิโลวัตต์หรือขับรถขึ้นไปดูก็ได้ เป็นระยะทางประมาณ ๕ กิโลเมตร แต่ต้องใช้รถขับเคลื่อน ๔ ล้อเพราะสภาพทางค่อนข้างเละและชัน

เส้นทางศึกษาธรรมชาติน้ำตกแม่เปียกระยะทางประมาณ ๓.๗ กิโลเมตร เป็นเส้นทางวงรอบเลาะเลียบริมลำห้วยแม่เปียกผ่านจุดสื่อความหมาย ๑๙ จุด ใช้เวลาเดินประมาณ ๒ ชั่วโมง ๓๐ นาทีซึ่งไม่เพียงแต่จะได้รับความสุนทรีย์และความรู้เกี่ยวกับระบบนิเวศน์ยังจะได้เข้าใจและรู้จักการนำทรัพยากรจากป่ามาใช้ประโยชน์ด้วย เช่นน้ำมันยางสารพัดประโยชน์ที่นำมาใช้สำหรับเดินเครื่องยนต์จนถึงทำน้ำมันใส่แผลไผ่ข้าวหลามที่มีเปลือกบางเผาง่าย เมี่ยง(ชา)ที่ใบอ่อนจะนำมานึ่งแล้วหมักทำเป็นเมี่ยงนิยมรับประทานเป็นของว่างใช้ต้อนรับแขกทางภาคเหนือของไทยยอดอ่อนนำมาอบทำให้แห้งแล้วชงกับน้ำร้อนดื่ม เป็นน้ำชาซึ่งเมี่ยง(ชา)จะมีสารคาเฟอีนออกฤทธิ์เช่นเดียวกับกาแฟ แหย่ง ใบใช้ห่ออาหารแทนใบตองหรือนำลำต้นไปตากให้แห้งแล้วสานทำเป็นเสื่อหรือแม้แต่การสร้างฝายน้ำล้นที่นำไปผลิตไฟฟ้าพลังน้ำสำหรับนำมาใช้ภายในอุทยานและน้ำที่นำมาใช้ในกระบวนการก็จะปล่อยให้ไหลลงสู่น้ำตกแจ้ซ้อนต่อไป ระหว่างเส้นทางถ้าโชคดีอาจพบหมูป่าและเต่าปูลูที่มีลักษณะไม่เหมือนเต่าทั่วไปและกำลังจะสูญพันธ์เต่าปูลูมีหางยาวหัวและขาไม่สามารถหดในกระดองเหมือนเต่าทั่วไปมีความสามารถในการปีนป่ายและกินสัตว์จำพวกปูหรือปลาเป็นอาหาร

ในเส้นทางจะพบน้ำตกวังไฮและน้ำตกแม่เปียก ซึ่งน้ำตกแม่เปียกนั้นมี๓ ชั้น และชั้นที่ ๓ จะมีความสวยงามที่สุดโดยมีความสูงประมาณ ๑๐๐ เมตรด้านล่างบริเวณแอ่งรองรับน้ำจากน้ำตกจะมีกล้วยป่าขึ้นปกคลุมอยู่ทั่วไปทำให้มีความงามไปอีกมุมมองหนึ่ง

ข้อควรปฏิบัติในการเดินศึกษาธรรมชาติเพื่อเป็นการรักษาสภาพธรรมชาติให้คงอยู่ตลอดไปและรักษาไว้ให้ผู้อื่นได้มีโอกาสชื่นชมในสิ่งที่เราได้เห็นนักท่องเที่ยวควรเดินในทางที่จัดไว้เพื่อที่จะไม่ให้ตัวเราเข้าไปทำลายระบบนิเวศน์โดยไม่รู้ตัวและห้ามทิ้งขยะโดยเด็ดขาด เพราะทำให้บริเวณดูไม่งามตาและยังอาจก่อให้เกิดอันตรายแก่สัตว์ป่าด้วย เช่น ขวดแก้วแตก หรือเปลือกพลาสติกหากสัตว์กินเข้าไปจะไม่ย่อยและอาจตายได้

ห้องอาบน้ำแร่อุณหภูมิที่ห้องอาบน้ำแร่จะอยู่ที่ระดับ ๓๙-๔๒ องศาเซลเซียส ซึ่งสามารถใช้แช่อาบได้ประโยชน์ของการอาบน้ำแร่คือ ช่วยบำบัดความเมื่อยล้าของร่างกายช่วยให้ระบบไหลเวียนของโลหิตดีขึ้น ช่วยรักษาโรคผิวหนังบางชนิดได้และยังช่วยบรรเทาอาการของโรคเกี่ยวกับกระดูก แต่น้ำแร่จากที่นี่ไม่สามารถใช้ดื่มได้เพราะยังมีแร่ธาตุบางชนิดสูงกว่ามาตรฐาน ที่อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อนนี้สามารถไปเที่ยวได้ตลอดปีแต่ช่วงฤดูหนาวจะมีนักท่องเที่ยวมากที่สุด

สิ่งอำนวยความสะดวกในอุทยานฯอุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อนนอกจากจะได้รับรางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยว (tourism awards) ปี ๒๕๔๓ประเภทแหล่งท่องเที่ยวทางธรมชาติยอดเยี่ยมในด้านการออกแบบสิ่งอำนวยความสะดวกในอุทยานได้อย่างกลมกลืนกับธรรมชาติแล้วสภาพแวดล้อมภายในอุทยานฯยังตกแต่งได้อย่างสวยงามไม่แพ้รีสอร์ทเอกชนเหมาะสำหรับผู้ที่จะไปเที่ยวแบบครอบครัว บ้านพักในอุทยานมีด้วยกัน ๑๑ หลังพักได้หลังละ ๖-๒๐ คนสะอาดและมีเครื่องอำนวยความสะดวกพร้อมหรือหากบ้านพักไม่พอบริเวณตั้งเต็นท์ที่จัดไว้ก็น่าพักไม่แพ้กันมีสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆบริการไว้ให้ เช่นไฟฟ้า เตาประกอบอาหาร และห้องน้ำสะอาด ค่ากางเต็นท์ คนละ ๓๐ บาท และในอุทยานฯยังมีร้านอาหารสวัสดิการบริการรายละเอียดติดต่อ กรมป่าไม้ โทร. ๐ ๒๕๗๙ ๕๗๓๔, ๐ ๒๕๗๙ ๗๒๒๓ อุทยานฯแจ้ซ้อน โทร. ๐๕๔๒๒ ๙๐๐๐

การเดินทาง อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อนอยู่ห่างจากตัวเมืองลำปางประมาณ๗๕ กิโลเมตร เป็นทางลาดยางตลอด มีให้เลือก ๒ เส้นทาง คือ

- จากสนามกีฬาประจำจังหวัดไปตามถนนสายลำปาง -ห้างฉัตร (สายเก่า)เลี้ยวขวาที่สามแยกบ้านน้ำโท้งไปตามถนนสาย ๑๑๕๗ ลำปาง-ห้วยเป้ง-เมืองปาน ไปประมาณ๕๕ กิโลเมตร เลี้ยวขวาเข้าถนนสาย ๑๒๘๗ เมืองปาน-แจ้ห่ม ไปประมาณ ๒ กิโลเมตรเลี้ยวซ้ายเข้าถนนสาย ๑๒๕๒ ข่วงกอม-ปางแฟง อีก ๑๑ กิโลเมตรจะถึงที่ทำการอุทยานฯ

- จากตัวเมืองลำปางไปตามทางหลวงหมายเลข ๑๐๓๕ลำปาง-แจ้ห่ม ระยะทางประมาณ ๕๘ กิโลเมตรเลี้ยวซ้ายไปตามทางหลวงหมายเลข ๑๒๘๗ซึ่งเป็นทางเข้าไปอำเภอเมืองปาน แล้วเลี้ยวขวาที่สามแยก ใช้ทางหลวงหมายเลข ๑๒๕๒ไปประมาณ ๑๑ กิโลเมตรจะถึงที่ทำการอุทยานฯซึ่งอยู่ด้านซ้ายมือ

มีคิวรถโดยสารประจำทางสายลำปาง-แจ้ซ้อนถึงที่ทำการอุทยานฯอยู่บริเวณถนนตลาดเก่าราคา ๕๐ บาท จากลำปางมาเที่ยวแรก ๘.๐๐-๑๘.๐๐ น. จากแจ้ซ้อนไม่เกิน ๐๙.๐๐ น.หรือเหมารถมาประมาณ ๓๕๐ บาท ระยะทาง ๖๘ กิโลเมตร

ข้อมูลจาก: thai.tourismthailand.org