ห้วยขาแข้ง ป่าบริสุทธิ์ (Virgin Forest) ที่คงความสวยงาม และอุดมสมบูรณ์ทั้งพันธุ์พืช และสัตว์ป่า มีลักษณะเด่นทางธรรมชาติหลายประการ เช่น เป็นพื้นที่ซึ่งเป็นที่รวมของระบบนิเวศน์วิทยา ทุกภูมิภาครอบประเทศไทย ได้แก่ ทิศใต้ คือ มาเลเซีย และอินโดนีเซีย ทิศตะวันตก คือ พม่า ทิศเหนือ คือ จีน และทิศตะวันออกเฉียงเหนือ คือ ประเทศแถบอินโดจีน ห้วยขาแข้ง เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารที่สำคัญของไทย หลายสาย เช่น แม่น้ำแม่กลอง แม่น้ำท่าจีน และแม่น้ำเจ้าพระยาบางส่วน ห้วยขาแข้ง เป็นแหล่งที่มีพืชพรรณ และสัตว์ป่านานาชนิดกว่า 600 ประเภท โดยเฉพาะอย่างยิ่งสัตว์ป่าที่กำลังจะสูญพันธุ์ เช่น ช้างป่า เสือ กระทิง วัวแดง และนกชนิดต่าง ๆ

 และด้วยลักษณะอันเป็นเลิศเช่นนี้ ป่าห้วยขาแข้งจึงได้รับการประกาศให้เป็นมรดกโลกทางธรรมชาติ ในคราวประชุมเพื่อคัดเลือกแหล่งมรดกโลก เมื่อ วันที่ 9 - 13 ธันวาคม พ.ศ. 2534 ณ ประเทศตูนีเซีย ต่อมา เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 2538 คณะรัฐมนตรีได้มีมติ กำหนดให้ วันที่ 9 ธันวาคม ของทุกปี เป็นวันเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง - ทุ่งใหญ่นเรศวร มรดกโลก เพื่อให้ประชาชนตระหนักในความสำคัญของพื้นที่ดังกล่าว และร่วมมือร่วมใจ ปกป้องรักษา เพื่อการส่งมอบให้อนุชนรุ่นต่อไปได้อย่างสมบูรณ์

ห้วยขาแข้งมีพื้นที่ครอบคลุม 6 อำเภอ 3 จังหวัด คือ อำเภอบ้านไร่ อำเภอลานสัก อำเภอห้วยคต จังหวัดอุทัยธานี  อำเภอสังขละบุรี อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี และอำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก   เป็นผืนป่าอนุรักษ์ต่อเนื่องที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทยและในภูมิภาค เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ปกติเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าไม่ใช่แหล่งท่องเที่ยวที่เปิดให้ประชาชนเข้าชม ได้ทั่วไป เพราะพื้นที่นี้จัดเป็นเขตอนุรักษ์และมีความอ่อนไหวสูง เมื่อมีคนจำนวนมากเข้าไปอาจก่อให้เกิดปัญหาด้านความไม่สมดุล ของระบบนิเวศได้ แต่อย่างไรก็ดีเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้งซึ่งได้กลายเป็นมรดกโลกและ เป็นที่รู้จักของคนทั่วไป จึงเปิดจุดผ่อนปรนทั้งหมด 3 จุด ให้ประชาชนทั่วไปเข้าไปศึกษาธรรมชาติได้แบบไม่ค้างคืน

1. บริเวณสำนักงานเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง
2. บริเวณหน่วยพิทักษ์ป่าไซเบอร์
3. บริเวณหน่วยพิทักษ์ป่าห้วยแม่ดี (อยู่ในพื้นที่อำเภอบ้านไร่ เส้นทาง 3011 ไปทางห้วยแม่ดี-บ้านใหม่คลองอังวะ มีเส้นทางศึกษาธรรมชาติไว้ด้วย)

 “ห้วยขาแข้งไม่ได้เป็นป่าปิด สำหรับสัตว์ป่าหรือคนเฉพาะกลุ่ม ผมอยากให้ทุกคนได้เข้ามาสัมผัสป่าห้วยขาแข้ง มาเห็นสัตว์ป่า จะได้รู้ว่าป่าห้วยขาแข้ง มีคุณค่า จะได้เกิดความรัก เกิดความความหวงแหนป่าผืนนี้” (สืบ นาคะเสถียร)